NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
أَحْمَدُ
بْنُ صَالِحٍ
حَدَّثَنَا
ابْنُ وَهْبٍ
أَخْبَرَنِي
يُونُسُ عَنْ
ابْنِ
شِهَابٍ
أَخْبَرَنِي
عَبْدُ اللَّهِ
بْنُ كَعْبِ
بْنِ مَالِكٍ
أَنَّ كَعْبَ بْنَ
مَالِكٍ
أَخْبَرَهُ
أَنَّهُ
تَقَاضَى
ابْنَ أَبِي
حَدْرَدٍ
دَيْنًا
كَانَ
عَلَيْهِ فِي
عَهْدِ
رَسُولِ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
فِي
الْمَسْجِدِ
فَارْتَفَعَتْ
أَصْوَاتُهُمَا
حَتَّى
سَمِعَهُمَا
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
وَهُوَ فِي
بَيْتِهِ
فَخَرَجَ
إِلَيْهِمَا
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
حَتَّى
كَشَفَ
سِجْفَ
حُجْرَتِهِ
وَنَادَى
كَعْبَ بْنَ
مَالِكٍ
فَقَالَ يَا
كَعْبُ
فَقَالَ
لَبَّيْكَ
يَا رَسُولَ
اللَّهِ
فَأَشَارَ
لَهُ
بِيَدِهِ
أَنْ ضَعْ
الشَّطْرَ
مِنْ دَيْنِكَ
قَالَ كَعْبٌ
قَدْ
فَعَلْتُ يَا
رَسُولَ
اللَّهِ
قَالَ
النَّبِيُّ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
قُمْ
فَاقْضِهِ
Kâ'b b. Mâlik'in haber
verdiğine göre; Kendisi, Rasûlullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zamanında,
İbn Ebî Hadred'de olan alacağını, (ondan) mescidde sert bir şekilde istemiş,
ikisinin sesleri de evinde bulunan Rasûlullah (s.a.v.) işitecek kadar
yükselmiş. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.) onlar(ın yanın)a çıkmak isteyip
odasının (önünde gerili bulunan) perdesini açarak Kâ'b b. Mâlik'e; "Ey
Kâ'b!" diye seslenmiş. (O da), "Buyur ya Rasûlallah" diye cevap
verince, ona "alacağının yarısını düş" diye eliyle işaret etmiş. Kâ'b
da: "Ey Allah'ın Rasûlu, (bu tavsiyeyi derhal) yerine getiriyorum"
diye cevap vermiş.
Bunun üzerine Rasûlullah
(s.a.v.) (borçluya dönerek): "Kalk, (kalan) borcunu (derhal) öde"
buyurmuştur.
Diğer tahric: Buhari,
salât, husûmât, sulh; Müslim, müsâkât; Nesâî, kudât; İbn Mâce, sadakat; Dârimî,
buyu'; Ahmed b. Hanbel, VI, 390.
AÇIKLAMA:
Neylü'I-Evtâr müellifi Şevkânî'nin
de ifade ettiği gibi, alacaklı Kâ'b b. Mâlik ile borçlu İbn Ebî Hadred
arasındaki münakaşa konusu, borcun miktarı olabileceği gibi borcun ödeme süresi
de olabilir. Münakaşa konusunun, borcun miktarı üzerinde olduğu kabul edilirse
Hz. Nebi, Kâ'b'a, "yarısını düş" derken "borcunun yarısından
vazgeç" demek istemiştir.
Bu durumda hadis,
davalının, aleyhindeki iddiayı reddetmesi halinde de taraflar arasında sulh
yapılabileceğine delâlet etmektedir. Bir önceki hadisin şerhinde de
açıkladığımız gibi İmam Ebû Hanîfe ile İmam Ahmed, İmam Mâlik ve alimlerin
çoğunluğu bu görüştedirler.
Eğer ihtilâf konusunun
ödeme süresinin sona erip ermediği meselesi olduğu kabul edilirse; o zaman bu
hadiste, davalının aleyhindeki iddianın doğruluğunu kabul etmemesi halinde
yapılan sulhun caiz olacağına dair bir delil yoktur. Sulh konusundaki
görüşleri bir önceki hadisin şerhinde açıklamıştık.
Metinde geçen
"yarısını düş" sözü bir tavsiye niteliğinde olmakla beraber;
"borcunu öde" sözü vücûb ifade eden bir emirdir.